Een vuurtje stoken is niet zonder controverse in België of Nederland. Als verwarmingselement hebben de open haard en de houtstoof een belabberd imago: ze worden inefficiënt en ongezond genoemd. Nochtans heeft het vuur ook belangrijke voordelen: er wordt gebruik gemaakt van een hernieuwbare energiebron en het is klimaatneutraal.
Het routineus gebruik van huishoudelijk vuur is minstens 400.000 jaar oud. Gedurende al die tijd was het vuur de enige energie verbruikende technologie in een huishouden, ongeacht of de familie was gehuisvest in een grot, een tijdelijke hut of een permanente woning.
Tot ongeveer 500 jaar geleden bevond de haard zich op de vloer in het midden van de woning, de rook ontsnapte via een gat in het dak. Daarna schakelden steeds meer Europeanen over naar de schoorsteen en een in de muren ingebouwde open haard of een tegelkachel.
Veelzijdig
Luchtvervuiling door houtstook is een feit, maar de geschiedenis maakt duidelijk dat een open haard niet zo inefficiënt is als we vandaag denken – tenminste niet als hij op de ouderwetse manier wordt ingezet. Onze voorouders gebruikten niet alleen vuur om zich te verwarmen. De open haard was tegelijk ook hun kookfornuis, oven, broodrooster, verlichting, koelkast en vrieskast.
Vis en vlees werden in de rook gehangen om ze langer te bewaren, en ook de meeste andere bewaringsmethoden waren afhankelijk van het vuur. De haard was ook de wasdroger, de boiler, en de televisie – de plek waar heel de familie samenkwam.
Als een vuur vandaag inefficiënt wordt genoemd, dan wordt er geen rekening gehouden met de veelzijdige toepassingen ervan. Het energieverbruik moet niet worden vergeleken met dat van een modern verwarmingssysteem, maar met het energieverbruik van het gehele huishouden.
Apparaten en Infrastructuur
Er wordt evenmin rekening gehouden met de fossiele energie en materialen die het kost om één vuur te vervangen door tientallen apparaten. Bovendien werken die alleen maar dankzij infrastructuur, zoals het stroomnetwerk. Ook dat kost fossiele brandstoffen. Een open vuur of haard kan daarentegen met eenvoudige materialen worden gebouwd en geheel autonoom werken.
De trage doorbraak van de schoorsteen maakt duidelijk dat voor onze voorouders de gezondheidsvoordelen niet opwogen tegen het lagere rendement: de schoorsteen blaast 90 procent van de warmte naar buiten, en dus moet er meer hout worden verzameld.
Wij kunnen het ons veroorloven ‘gezondheid’ (net zoals gemak, comfort, of snelheid) te verkiezen boven ‘duurzaamheid’, omdat het extra werk wordt geleverd door fossiele brandstoffen. Maar dat gaat wel ten koste van de gezondheid van toekomstige generaties.
Het gebruik van open vuur heeft bewezen duurzaam te zijn: het werkt al 400.000 jaar. Hoe lang zal de op windkracht draaiende magnetron het uithouden?
Reacties
Als je op dit artikel wil reageren, stuur dan een mailtje naar solar (at) lowtechmagazine (dot) com. Je gegevens worden niet voor andere doeleinden gebruikt. Blijf je liever anoniem, sluit dan je bericht af met een pseudoniem.
Reacties
Kevin
Gelukkig is men niet bij de haard met schoorsteen gestopt met nadenken over efficiëntie.
Mijn ouders gebruiken een speksteenkachel; een “opgevoerde” haard die gebruik maakt van het tegenstroomprincipe. Deze kachel voert de hete gassen eerst boven het vuur naar boven, maar daarna worden ze aan beide zijkanten langs het vuur weer naar beneden geleid. Vervolgens gaan de gassen vaak nog onder een bankje (eveneens van speksteen) door, alvorens ze via een dubbelwandig rookkanaal via de slaapkamers door het dak naar buiten geleid worden.
De speksteen kachel verwarmt door stralingswarmte; de steen wordt opgeladen als een batterij, waarna deze zijn warmte gedurende zo’n 48-72 uur uitstraalt naar alles dat in zichtbereik is. Veel speksteenkachels zijn daarnaast uitgerust met een oven, die de eerste dag gebruikt kan worden om te bakken (200-300 graden Celsius, enigszins te regelen met een klep), en de dag erna om te ontdooien.
Qua verbranding is de speksteenkachel efficiënt; er blijft niets van een beperkte op te stoken hoeveelheid hout over, en de warmte is dus meerdere dagen bruikbaar.
Het enige echte nadeel is dat snelgroeiend hout vrijwel nooit gebruikt kan worden; door de onderdruk in het rookkanaal vliegt hout met een lichte structuur als vuurvliegjes zoals in Scheveningen en Duindorp de schoorsteen uit.
PS: Essentie van mijn verhaal vergeten. Zowel het speksteen icm tegenstroomprincipe als de dubbelwandige rookafvoer fungeren als warmtewisselaar, waardoor de uitlaatgassen sterk afgekoeld zijn voor ze het huis verlaten. Het stuk pijp op het dak is enkelwandig, maar toch zo sterk afgekoeld dat je je er niet eens meer echt aan kan branden (tenzij het beschreven verkeerde hout gebruikt wordt).
Luc
Wij hebben reeds 7 jaar een speksteenkachel van 1900 kg.
Deze werkt van september tot eind mei en wordt opgestookt tot 85 en soms tot 100 graden bij vriestemperatuur.
Wij stoken iedere avond gedurende 3 tot 4 uur tot de gewenste wandtemperatuur van de kachel. Wij verwarmen hiermede de leefkamer en de keuken (open deur )Totale oppervlakte is 60 m² Het is daar steeds tussen de 21 > 24 graden. s’morgens is het nog lekker warm en pas laat in de namiddag hebben wij nog steeds 21 graden.
80% is stralingswarmte en 20% convectie.Onze chauffage werkt maximaal een tot 2 weken per jaar (-bijverwarming bij vriesweer).
Wij stoken 20 > 25 kg hout per avond (alle soorten )
Aan te raden voor iemand die graag met hout werkt en ook over de nodige opslagruimte beschikt - minimaal 4 tot 5 kubieke meter.
Bij teveel trek door bv zacht hout of extreem lage buitentemperatuur
kan men steeds de rookgasklep een beetje smoren.
Hij geeft een perfect propere verbranding en uit ons schouw ziet met nooit rookgas komen , door de hoge verbrandingstemperatuur wordt alles goed opgebrand. Deze massakachel gaat door IR verwarming -zoals zonnestralen -zijn warmte ook opslaan in alles in de omgeving en deze naderhand zachtjes afgeven. Is wel duur in aanschaf , maar betaald zichzelf terug in de tijd.
Dirk
Onze huiskachel wordt sinds enkele jaren gedurende 5 maand gebruikt als kookfornuis/warmwaterproducent/oven/droogrek met als bijproduct warmte. M.a.w. ons huisje wordt ermee verwarmd. Het verbruik is amper 2 à 3 m³ waaihout uit de buurt (meestal fijnspar). Het gaat om een rocket mass heater (raketkachel, rocketstove) Je kan hem maken voor een enkele 100 euros als je een beetje handig bent, en is bovendien zeer efficiënt in verbrandings- en kachelrendement als je hem goed dimensioneert en bouwt, wat wil je meer …
Willy Lievens
Het multifunctionele aspect van houtverbranding. Dat smaakt naar meer. Toevallig was ik ook op zoek naar een bredere invulling van deze biobrandstof. Daarover heb ik een kleine bijdrage geschreven. https://lowenergybricoleur.blogspot.com/2019/12/duurzaam-barbecueen-het-kan-en-is.html
Ook voor de moderne laagenergiewoningen (warmteverbruik < dan 5000 kWh/jaar)kan men binnenkort de centrale verwarming aan de kant schuiven. Een kleine pelletkachel verwarmt zowel de ruimte als de warmwaterboiler. Tijdens de zomer neemt de zonneboiler deze taak over. Dus er is nog hoop voor een nieuwe low-tech invulling voor de verwarming van de woning. De introductie is gepland voor 2020.
Hendrik J. Kaput
Grootschalig gebruik van biomassa is nooit duurzaam. Wat steeds vergeten wordt is de Oneway Conveyor Belt of Nutrients.
Emkaatje
Stel je dat verbranden van hout voor op wereldschaal. Dan snap je toch dat het niet duurzaam is maar ondoenlijk? Ik lees hierboven dat iemand 20-25 kg hout per dag verstookt. Reken eens uit. De smog, het fijnstof, al dat productiehout. Zo helpen we onszelf wel om zeep. Plant bomen vooral om co2 op te slaan!
Kris De Decker
Voor de geïnteresseerden: er is een lange en gedetailleerde versie van dit artikel gepubliceerd op de engelstalige site.
https://www.lowtechmagazine.com/2019/12/too-much-combustion-too-little-fire.html
Robert De Bourgraaf
Ik bouw mijn huis van stro en hout, volgens de regels van Passief bouwen. Het huis is daarmee al een CO2 opslag. Warmtevraag 1900 kWh/jaar. Benodigd verwarmingsvermogen 2,3 kW. Voor deze kleine hoeveelheid warmte vind ik het onzinnig om een dure warmtepomp installatie aan te leggen.
De hoofdverwarming wordt dus een accumulerende houtkachel, en een statisch rookgasfilter op de schoorsteen om het fijnstof af te vangen. Oertechniek en moderne techniek samen. Met het hele dak vol zonnepanelen (31 x 300 Wp) wekt het huis 2x zo veel energie op als nodig. Het snoeihout dat ik dan nog nodig heb (450 kg) kan best duurzaam groeien.
Dit artikel van Kris geeft me weer een warm hart onder de riem in deze gepolariseerde tijden!
David
Hendrik, het ging over het globale houtverbruik. Als 1/3 nog hout gebruikt is het vooral om te koken, niet om te verwarmen, vooral in ontwikkelingslanden. Het probleem is dat veel mensen slecht stoken, en dan nog, op vlak van fijn stof is gas beter, en ik dacht zelfs op vlak van CO2 ook, want als iedereen hout zou gebruiken, kan je het nooit op tijd weer aanplanten, dan is het dus niet of slechts deels hernieuwbaar.
HendRIK Pieters
David, het is een feit dat slechts 1/1000 nog verwarmt met enkel een houtvuur.
Het. cijfer kan meer of minder zijn. Ikzelf ben zo iemand en ik stook alle hout. Er is zo goed als geen rook. Waarom? Omdat je moet leren om te stoken, het is een kunst.
Dirk, heb jij plannen van je rocketstove ?
Geert
Ik denk dat veel mensen geinteresseerd zijn in rocket stove. Weinig verbruik en zuivere verbranding en simpel. Kan ook dienen als fornuis, oven en zorgt voor sanitair warm water. Met een Stirling motor zelfs mogelijk elektriciteit op te wekken juist als de zonnepanelen weinig opleveren.
Maar toch nog niet commercieel op de markt verkrijgbaar??? Dus graag schemas juiste verhoudingen dat iedereen zelf aan de slag kan!
Marieke 'Zwervende Eik'
@ Ingrid Hens: ja, dat klopt, de website wordt overgebracht naar een andere host, en dat duurt véél langer dan ik verwacht had… Ik hoop dat het tegen het nieuwe jaar in orde is, maar ik kan dat niet beloven.
Je mag me gerust aanschrijven op mijn Facebookprofiel - ofwel dat van mezelf (Marieke Van Coppenolle) ofwel dat van de FB-groep Robur op Den Eik. (Mijn e-mailadres vermeld ik liever niet op een openbare website.)
Wees sowieso welkom, Ingrid!
Mattias
Kris, ik dacht ook aan “baksteen”, maar aan rook en insecten had ik niet gedacht. Interessant.
Ingrid Hens
@ Marieke ‘zwervende eik’. Ik heb interesse in je workshop. Heb zo’n 3 à 4 jaren geleden al een workshop meegemaakt… Maar je naam verwijst naar jullie website en de contactpagina werkt niet… Ik weet dus niet hoe ik je kan contacteren. Ook de kalender werkt niet…
Henk Huberts
Ik vind duurzaam zijn in de tegenwoordige tijd iets is waar je toch bezig mee moet zijn. Daarom hebben we een waterput laten slaan en die heb ik op de toiletten aangesloten. Daarnaast een houtkachel geplaatst voor bijverwarming naast de cv. Dan heb ik zelf het dak vogelegd met zonnepanelen. Maar de houtkachel is er ook voor gezelligheid. Volgend jaar ga ik weer iets nieuws proberen.
Thomas
@ hendRIK Pieters,
de onderstaande rocketstoof maakte ik eens bij wijze van experiment.
https://www.youtube.com/watch?v=lZB3YQKMcO0&t=129s
door het geïsoleerde stuk wordt er altijd trek gecreëerd. de vlammen worden in de kachel gezogen. Hierna kan de warmte door een warmteopslag gevoerd worden (bijvoorbeeld een stenen zitbank.
Het was me na wat proberen en aanpassen gelukt om enkel nog blauwe vlammen te krijgen.
Lourens
Deze stelling klopt dus niet: “Waar rook is, is vuur”